Versterking van het wetgevend arsenaal tegen discriminatie

De wetswijzigingen hebben als doel het huidige wetgevende kader voor het terugdringen van discriminatie effectiever te maken door de bedragen van de schadevergoeding te verdrievoudigen, meervoudige discriminatie te erkennen, de terminologie te moderniseren en belangengroepen beter in staat te stellen juridische actie te ondernemen. Staatssecretaris Marie-Colline Leroy reageert verheugd: "Vandaag is een mijlpaal in de strijd tegen discriminatie in ons land. België schaart zich bij de toplanden wat betreft juridische actie tegen alle vormen van discriminatie. Door de definities te verruimen en te verduidelijken, maar ook door de daders strenger te straffen, zorgen we voor meer gelijke kansen voor alle burgers."

Strengere straffen voor discriminatie:

Voor het eerst in 16 jaar worden de bedragen van forfaitaire schadevergoedingen (smartengeld) voor discriminatie verhoogd,  met uitzondering van discriminatie op de werkvloer, waarvoor een eigen kader geld.  Concreet worden de bedragen verdrievoudigd, dus verhoogd van 650 euro tot 1.300 euro naar 1.950 euro tot 3.900 euro. Deze bedragen worden van nu af aan jaarlijks geïndexeerd.

Het publiceren van het vonnis wordt ook eenvoudiger gemaakt en de rechter zal nu ook positieve maatregelen kunnen opleggen, zoals het uitvoeren van een interne audit of het aannemen van een diversiteitsbeleid. 

De terminologie wordt gemoderniseerd

het gebruik van de term 'afkomst' belemmerde de toepassing van de antidiscriminatiewetgeving op mensen die ongunstig werden behandeld omwille van hun huidige sociale toestand. Door het uitbreiden naar 'sociale afkomst of toestand' zal vanaf nu bijvoorbeeld een voormalige gevangene niet meer omwille van zijn toestand geweigerd kunnen worden bij een sollicitatie.

'Geslachtsverandering' wordt vervangen door 'medische of sociale transitie.' De uitdrukking "geslachtsverandering" wordt niet langer ondersteund, noch door het wetenschappelijke veld, noch door de transgenderbeweging. Een transgender persoon die een sociale transitie heeft ondergaan, zoals het aanpassen van diens identiteitspapieren, maar die geen specifieke fysieke transitie heeft ondergaan, zal daarom nu ook worden beschermd.

'Seksuele geaardheid' wordt aangepast naar 'seksuele oriëntatie' in het Nederlands.

Het wetsontwerp erkent uitdrukkelijk gevallen van meervoudige discriminatie. België is een van de eerste Europese landen die dit erkent, naast bijvoorbeeld Noorwegen en Portugal. Meervoudige discriminatie kan twee vormen aannemen:

cumulatieve discriminatie - d.w.z. wanneer een persoon, in dezelfde context en door toedoen van dezelfde dader, het slachtoffer is van verschillende vormen van discriminatie die elk verband houden met een kenmerk dat zij/hij/die heeft. Voorbeeld: een slechthorende vrouw wordt afgewezen door een werkgever die in haar afwijzingsbrief stelt dat ze vanwege haar handicap EN het feit dat ze zwanger is, niet kan worden aangenomen in zijn bedrijf. Hier stapelt de werkzoekende dus twee discriminaties op.

Intersectionele discriminatie - wanneer personen gediscrimineerd worden op basis van verschillende gecombineerde kenmerken, waarbij de discriminatie hen enkel treft omdat ze deze kenmerken tegelijkertijd hebben. Voorbeeld: een hotel weigert uitdrukkelijk Aziatische vrouwelijke gasten, omdat het hen automatisch als sekswerkers beschouwt. Een Aziatische man of een niet-Aziatische vrouw krijgt wel toegang.

Door het erkennen van meervoudige discriminatie kan, in de context van gerechtelijke procedures, de rechter een cumulatie van schadevergoedingen uitspreken.

Het concept 'discriminatie door associatie' wordt ingevoerd, d.w.z. een situatie waarin iemand wordt gediscrimineerd omdat hij of zij nauwe banden heeft met een persoon die een beschermd criterium vertoont. Voorbeeld: de vader van een gehandicapt kind wordt kort na de geboorte door zijn werkgever ontslagen, omdat de werkgever van mening is dat de vader van het kind niet voldoende beschikbaar en flexibel zal zijn voor zijn werk.

Ten slotte erkent het wetsvoorstel uitdrukkelijk gevallen van 'discriminatie op basis van een verondersteld criterium'. Met andere woorden, wanneer iemand wordt gediscrimineerd omdat zij/hij/die wordt gezien als iemand met een beschermd kenmerk dat haar/hem/hun in feite vreemd is. Voorbeeld: een heteroseksuele man die deelneemt aan de Pride wordt in de marge van de stoet aangevallen omdat de aanvallers denken dat hij een homoseksuele man is door zijn aanwezigheid op het evenement.

Belangengroepen kunnen juridische stappen ondernemen

Belangengroepen kunnen nu al gerechtelijke stappen ondernemen als het slachtoffer daarvoor toestemming geeft. Het kan echter voorkomen dat het slachtoffer geen toestemming kan geven omdat zij/hij/hen overleden is of zich in een kwetsbare situatie bevindt. Normaal gesproken is het de wettelijke vertegenwoordiger die in dergelijke gevallen toestemming geeft, maar soms is de wettelijke vertegenwoordiger juist de oorzaak van de situatie van het slachtoffer, bijvoorbeeld de wettelijke vertegenwoordiger die  een conversiepraktijk organiseert die het slachtoffer dermate schaadt dat deze geen toestemming meer kan geven, of het slachtoffer zelfs doodt. Vanaf nu af aan kunnen belangengroepen in dergelijke specifieke situaties gerechtelijke stappen ondernemen zonder toestemming, terwijl het vermoeden van onschuld van de beklaagden wordt gerespecteerd.

In 2022 diende de Commissie voor de Evaluatie van de Federale Antidiscriminatiewetgeving, bestaande uit tien onafhankelijke experts (uit de academische wereld, vakbonden, werkgevers, de rechterlijke macht en de burgermaatschappij), een evaluatierapport in met talrijke aanbevelingen. Deze aanbevelingen worden gevolgd om de bestaande wetgeving tegen discriminatie te versterken.